Faalangst

Iedereen die wel eens de auto theorie of het praktijkexamen heeft afgelegd, heeft de spanning ervoor wel eens meegemaakt. Als je voor het eerst auto theorie-examen moet doen, ben je best een beetje zenuwachtig. Natuurlijk is het afrijden, ofwel het praktijkexamen helemaal een spannende gebeurtenis!

Het is dan ook niet zo gek dat veel bestuurders die voor het eerst af moeten rijden, best een beetje zenuwachtig zijn en bibberend achter het stuur gaan zitten. Dat noemen we gezonde spanning. Maar wat als het doorslaat? Er zijn namelijk ook mensen in Nederland die voor ieder examen zo bang zijn te falen, dat ze al onwel worden van de gedachte een examen te moeten doen. In dit geval heeft iemand waarschijnlijk faalangst.
Het goede nieuws: het CBR ziet faalangst niet als een reden om iemand niet op de weg toe te laten of geen rijbewijs te verstrekken. Als je aantoonbaar last van faalangst hebt, dan kun je kiezen om een speciaal rijexamen te doen: het faalangstexamen. Dit kun je zeker overwegen als je al een paar keer door de spanning gezakt bent voor het normale rijexamen.

Wat is faalangst?

Faalangst betekent letterlijk: de angst om te falen. Voornamelijk jongeren tussen de 12 en de 14 jaar hebben hier last van, maar bij sommige mensen gaat het probleem nooit meer weg. Ondanks dat je je goed hebt voorbereid, ben je toch bang dat iets mislukt. Met die instelling ga je dan ook het rijexamen in: “Het lukt me toch niet! Ik kan het niet!” en dan krijg je een black-out. Daardoor gaan dingen inderdaad helemaal mis of gaat je gezondheid opeens achteruit. Je kan bang zijn voor verschillende taken, zoals bijvoorbeeld een tentamen, maar ook het rijexamen is er een goed voorbeeld van. In dit geval heb je dus problemen met cognitieve en sociale faalangst.

Vaak denken we dat mensen die faalangst hebben, verlegen en teruggetrokken zijn. Maar er zijn ook andere, mindere herkenbare trekken. Zo kan het zijn dat iemand met faalangst overdreven vrolijk wordt of juist erg agressief. Kenmerkend is dat faalangstige personen vaak vooral een negatief zelfbeeld van henzelf hebben. Je kan behoorlijk last krijgen van faalangst tijdens het rijexamen: je krijgt maag- of buikpijn, een hoge hartslag, gaat zweten of hyperventileren. Dit kan natuurlijk je rijgedrag tijdens het afrijden behoorlijk beïnvloeden. Daarom kun je voor het B-rijbewijs sinds een paar jaar een faalangstexamen doen.

Een speciale rijinstructeur

Het faalangstexamen is speciaal bedoeld voor mensen die niet goed af kunnen rijden, omdat zij bang zijn het niet goed te doen. Daarom is het faalangstexamen in het leven geroepen. Zo’n examen duurt ongeveer 80 minuten en wordt afgenomen door een speciaal opgeleide examinator. Als je van jezelf weet dat je faalangst hebt, kun je ervoor kiezen een rijinstructeur te zoeken die gespecialiseerd is in het opleiden van kandidaten die last van faalangst hebben. Je krijgt dan dus niet alleen een examinator die hiermee weet om te gaan, maar ook de rijinstructeur houdt er tijdens het auto theorie leren en de rijlessen zelf al rekening mee.

De faalangstinstructeur moet eerst een tweedaagse cursus volgen, bovenop zijn basislicentie. Veel rijscholen in Nederland hebben tenminste één instructeur in huis die gespecialiseerd is in het begeleiden van leerlingen met faalangst. Dit is vaak duidelijk terug te vinden op de website van de rijschoolhouder. Staat het niet vermeld, dan kun je altijd even contact opnemen. Door te kiezen voor een speciale rijinstructeur, kun je je faalangst al meteen vanaf het begin aanpakken, in plaats van op de examendag zelf. Op dit moment kun je alleen voor het B-rijbewijs (autorijbewijs) een faalangstexamen afleggen. Deze speciale examens bestaan dus (nog) niet voor bijvoorbeeld het brommer- of vrachtwagenrijbewijs.

Steeds meer mensen kiezen voor faalangstexamen

De keuze voor het faalangstexamen wordt steeds populairder. In 2011 deed zo’n 2 procent van alle aantal B-examens dit, terwijl in de eerste helft van 2015 al 6 procent van de deelnemers een faalangstexamen aflegt.

Veel mensen denken ten onrechte dat een faalangstexamen veel gemakkelijker is dan het reguliere rijexamen. Maar dat is niet zo: een faalangstexamen is geen makkelijke manier om zonder al te veel inspanning je rijbewijs te halen. Je moet namelijk dezelfde vaardigheden laten zien als bij het normale rijexamen. Wel is het examen op drie verschillende punten aangepast: het examen duurt ongeveer 25 minuten langer. Daarnaast is de examinator speciaal getraind om mensen met faalangst te helpen om te gaan met hun probleem. In sommige gevallen wordt het de examenkandidaat te veel. In dat geval kan hij of zij een zogenaamde time-out aanvragen om weer even rustig te worden.

Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijs (CBR) benadrukt dat het faalangstexamen niet makkelijker is dan het normale rijexamen. Je moet namelijk aan dezelfde eisen voldoen als bij het normale rijexamen.

Kosten faalangstexamen

Als je last hebt van faalangst, kun je dus kiezen voor een speciaal examen. Helaas kost dit speciale examen vaak meer dan het reguliere rijexamen. Bij de meeste rijscholen in ons land kost een dergelijk examen 156,15 euro, terwijl het normale rijexamen maar 96,15 euro kost. Dat is dus een verschil van 60 euro, Daarnaast zullen ook de kosten die de rijschool berekent voor een faalangstexamen hoger liggen dan bij een normaal examen. Dit heeft ermee te maken dat de examinator speciaal voor dit examen moet worden opgeleid en bovendien krijg je extra tijd. Een totale toeslag kan dus liggen op zo’n 75 tot 100 euro extra in vergelijking met een normaal rijexamen.

Aantal geslaagden ligt hoger

Het aantal mensen dat in één keer afrijdt ligt bij het faalangstexamen een stuk hoger dan bij het normale examen. Gemiddeld slaagt bijna de helft van de examenkandidaten voor zijn normale rijexamen, terwijl dat aantal bij het faalangstexamen op 58,5 procent ligt. Volgens het CBR is de oorzaak niet dat het examen gemakkelijker is, maar komt dit doordat kandidaten van het faalangstexamen zich vanwege de stress veel beter voorbereiden. Mensen met faalangst willen vaak in één keer overal van af zijn en spannen zich daarom meer in.

Volgens examenkandidaten die het faalangstexamen hebben gedaan, ligt het niet aan hun eigen voorbereiding. Volgens hen komt het vooral doordat de examinator een echte gedragsspecialist is. Het verschil is dat een examinator tegen je praat tijdens het faalangstexamen, terwijl bij het normale afrijden er vaker een examinator zit die alleen een beetje bromt als je iets verkeerd doet. Het examen is echt bedoelt voor mensen met faalangst. Volgens het CBR zitten de meeste deelnemers namelijk helemaal niet te wachten op extra tijd of een time-out.

Kritiek op het faalangstexamen

Er zijn ook mensen die kritiek hebben op het faalangstexamen. Zo redeneren zij dat als je naar de cijfers kijkt, het aantal geslaagden tien procentpunt hoger ligt. Bovendien vinden zij, dat een beetje stress gezond is en onderdeel is van het rijexamen. Maar volgens het CBR is er een verschil tussen een beetje spanning en faalangst. Bij faalangst verlammen kandidaten sneller, waardoor ze minder kans op slagen hebben. Opvallend is dat veel van de examenkandidaten die examenvrees hebben, juist uitstekende bestuurders zijn.

Het faalangstexamen is dan ook niet geschikt voor mensen die rijangst hebben. Het verschil tussen faalangst en rijangst, is dat mensen met faalangst bang zijn om een examen te moeten afleggen en deze te falen. Ze zijn prima in staat om een voertuig te besturen en durven dit ook. Het probleem is dat ze bang zijn dat ze hun examen niet halen. Bij rijangst is dit niet het geval: dan ben je bang om deel te nemen aan het verkeer.

Om die reden vindt het CBR dat als je faalangst hebt, je gewoon deel mag nemen aan het verkeer. De faalangst is immers maar eenmalig. Daardoor heeft deze angst geen invloed op je rijvaardigheid, als je eenmaal je rijbewijs hebt gehaald. Bovendien worden mensen bij dit speciale examen niet gematst: de leerling moet na het behalen van het rijbewijs nog steeds veilig en vlot kunnen deelnemen aan het verkeer.

Faalangstexamen aanvragen

Het speciale faalangstexamen vraag je aan via het portaal van het CBR, namelijk Mijn CBR. Daar heb je uiteraard een Digi D voor nodig. We zeiden het eerder al: meestal is het ook slim naar een rijninstructeur te gaan die op de hoogte is van je situatie en je kan leren omgaan met de faalangst en het afrijden. Op die manier hoef je je niet meer druk te maken op de dag van het afrijden zelf.

Mocht je niet precies weten hoe je dit speciale examen aan moet vragen, dan kun je hulp vragen van je rijschoolhouder. Het CBR regelt na aanvraag van het faalangstexamen een speciale examinator die een gesprek gaande houdt terwijl je aan het afrijden bent. Uit praktijkonderzoek blijkt dat veel examenkandidaten die last hebben van faalangst, juist erg op hun gemak zijn als de examinator tegen hen praat. Rijschoolhouders pleiten ook voor een aanpassing aan het normale examen. Er zijn veel examinatoren die zich namelijk gedurende het afrijden volledig stil houden en alleen iets zeggen als er iets verkeerd gaat. Daardoor kun je zelfs een beetje last van faalangst krijgen tijdens het examen, als je het nooit gehad hebt. Je hebt dus de meeste kans van slagen als je jezelf op je gemak stelt. Begin dus een praatje met de examinator en bereid je goed voor!

Goede voorbereiding

Volgens het CBR bereiden mensen die faalangst hebben, zich beter voor op het examen dan mensen die er geen last van hebben. Dit zou ook de reden zijn waarom het slagingspercentage hoger ligt. Sommige mensen met faalangst hebben al een paar normale rijexamens achter de rug, maar weten daar maar niet voor te slagen omdat ze hun zenuwen toch niet onder controle weten te houden. Meestal stap je dan over naar het faalangstexamen.

Hoe dan ook, de examinator is niet minder streng tijdens het tentamen. Daarom is het belangrijk dat je jezelf goed voorbereid. Dit kan door het auto theorie oefenen. Er zijn online oefenprogramma’s beschikbaar waarmee je je alvast kan voorbereiden op het theorie-examen. Door de vragen alvast even door te nemen, krijg je een beter beeld van welke vragen er op het theorie-examen gevraagd zullen worden. Doordat je dus beter voorbereid bent, heb je ook een grotere kans van slagen. Dat komt niet alleen doordat je meer kennis van zaken krijgt naar mate je meer oefent, maar ook doordat je meer vertrouwen in jezelf krijgt. Je weet immers wat er komen gaat en hoeft je daar minder druk over te maken. Minder stress, dus meer ruimte om goed over de vragen na te denken. Daardoor heb je dus ook een grotere kans van slagen

Je kunt gratis theorie examen oefenen. Je bent dus geen geld kwijt aan het oefenen van de online vragen. Het voordeel daarvan is, is dat je het geld dat je daarmee uitspaart, weer in het aanvragen van het faalangstexamen kan steken.

Tips om zonder stress door het rijexamen te komen

Als je moet afrijden, heb je daarvoor natuurlijk gezonde spanning. Zelfs voor het faalangstexamen kun je best nog wat spanning in je lijf voelen. Daarom hebben we een artikel geschreven over hoe je je rijexamen doorkomt zonder al te veel stress. De beste tips zijn in ieder geval: zorg dat je goed uitgerust bent. Het is niet nuttig om vlak voor het examen nog te gaan leren. Je kunt beter zorgen dat je je nog even goed ontspant. Zeker in het geval van faalangst is het belangrijk dat je positief denkt. In plaats van: “het gaat niet lukken!”, denk: “Ik kan het! Straks heb ik gewoon een rijbewijs.” Je doet het examen immers voor jezelf en niet voor iemand anders. Maak je er dus niet druk over dat iemand jouw handelingen beoordeelt. Het gebeurt vrijwel nooit dat iemand het theorie-examen of praktijkexamen foutloos aflegt. Een paar (kleine) foutjes maken, mag dus!

Daarnaast kun je jezelf ademhalingstechnieken aanleren. Dit is zeker handig als je stress of spanning voelt. Negen van de tien keer heeft spanning en adrenaline ook zijn weerslag op je rijstijl. Haal dus goed adem. Daardoor krijg je ook minder last van buikpijn, en bovendien voorkom je daarmee een hyperventilatie.